 |
Эдуард МИЖИТ «ЫНАКШЫЛДЫҢ ТӨӨГҮЗҮ» деп бөлүктен Шыдавас-тыр Делегейниң дылдарының шуптузунуң Дээре дээн сөстерин-даа чыырга безин Сеңээ бүгү ынакшылым бүрүн бодун Чедир сөглеп шыдавас-тыр, шыдавас-тыр.
Ийи-ле сөс «Ынак мен!» деп ийи-ле сөс Ишти-хөңнүм, өзүм, баарым, чүрээм өттүр Чалбыышталдыр кыпкан оттуң изиш кынныр Чалынынга чагдап безин шыдавас-тыр.
Сени чүгле бодай кааптар арамда-ла Сеткил-чүрээм, хере тырткан чиңге хыл дег, Сирилээрин, үстүр чыгыы сирилээрин Чиге туржук, чоок сөглеп шыдавас-тыр.
Улаараан дег, уг-шиг чокка боданыпкаш, Угаан-кут чок хүннээшкинге хүлүттүргеш, Албыстаан дег апаргылаар өйлеримни Амдыы сөстер аайлыг айтып шыдавас-тыр.
Чырык арның, хүлүмзүрүүң көре каапкаш, Чыырлыш кынныр бүгү бодум ханызында Херелденип үнүп келир хүн чырыының Кезиин безин көргүзер дээш шыдавас-тыр.
Сен дээш коргуп, өйлеп-өйлеп серт кыннып каап, Четкилеткен балык ышкаш тынып чадап, Сарынналган сагыжымның аарышкызын Шак ол сөстер дамчыдып-даа шыдавас-тыр.
Кижи дылы чамдык тускай херек өйде Хире шинээ чегейзимээр апаар-даа бол, Сеңээ ынаам илередир сөс дилээрин Сеткил-хөңнүм соксадып-даа шыдавас-тыр.
Черниң тиинде Тектониктиг сыгыглар деп ханы тиглер Делегейни четки ышкаш шыва алган. Ында-мында черни силгээн шимчээшкиннер Ындыг тиглер душтарында болуп турар…
Чамбы-диптиң арыг чырыын, дүмбейин-даа, Чавыс, бедиин – бүгүдезин чүмней чыггаш, Угаан-чүрек долуп чоруур бодал-сагыш Удур-дедир үскүлешкен – ол мен-дир мен.
Чүге дээрге, делегейниң тиглиг сыгыы Чүрээм кежир балыг болуп эрткенинден, Хүнү-биле дойлуп төнмес боралгактың Күзелимге дүүшпезинден ындыг боор оң…
Чүү-даа канчаар, ханы болгаш ханныг балыг Чүгле боттуң хинчээ болза, хамаан эвес, Ынчалза-даа аарышкымның аагы-кээги Ынаам сеңээ аар чүък бооп чүдүрлүр-дүр.
Хоорай-суурну өйлеп-өйлеп буза силгип, Хоозурадыр шимчени бээр черлер чурттуг Чамдык чоннар чаныш-сыныш чок-ла боор-дур -- Сарыым сени оларга-даа дөмейлээр мен.
Чоннар харын ындыг-ла ыйнаан черин каггаш, Чоруур дээш-даа канчаптар боор – чурту кончуг, Черниң тии дег амытанны – мени кагбас Сээң чүрээң эң-не улуг тывызык-тыр.
Сактырымга, чамдык айыыл-халаптарны Чалбарыглыг мөргүл-биле чайладыптар Ыдык чолдуг кижилер дег, ынаам сен-не Ынаныштыг камгалакчым ышкаш-даа сен.
Сактырымга, удур-дедир үскүлешкен Чарык, бузук кезектер дег сеткилимниң Бузундузун эптей тудуп, тудуштурган Буян бүргээн Деңгер уктуг ышкаш-тыр сен.
Чажыдыңга ынак-тыр мен Куш хевин кедип алгаш, бадып келген Курбустунуң даңгыназы чалгыннарын Эктим орта салган ышкаш, холдарыңның Ээлгир чымчак чажыдынга ынак-тыр мен!
Дээрлерниң хөгжүмүнүң аян-хөөнү Делегейниң девиденчиг даажын өттүр Хоругдалдан хосталгаже кыйгырган дег, Хоюг үнүң чажыдынга ынак-тыр мен!
Өшпес оттуг сырыларлыг одаг ышкаш, Өндүр дээрниң сылдызының херелдери Караңгыда аскан меңээ чыраан-даа дег, Карактарың чажыдынга ынак-тыр мен!
Үспер-самдар, үүрмек үзел үвүн-савын Үстүкүнүң сырыны бооп сывыртапкаш, Салым-чолга утка сөңнээр тыныжы дег, Сагыш-чүрээң чажыдынга ынак-тыр мен!
Салымым боор «Бээр кел че, бээр кел!» – дээн сээң үнүң Бедиктерден кыйгы салды, өрү көрдүм. Көстүп турар чалгын чок бол, кырымда бо Көдүрлүп каап, чавызап каап ужуп турдуң.
«Чүүден-даа кортпайн чүткү, күштүг чүткү! Чүгле харын чүрээң-биле бүзүре!» – деп, Чаяаттынган бойдузунга элдепсинмес Чайгаар хостуг куштар ышкаш, ужуп турдуң.
Салгын-сырын сула салган узун чажың Саглаңнадыр чаптап суйбап ойнап турда, Хүннүң чырыы чажың өттүр саарлып баткаш, Хүлүмзүрүүң херели бооп хуулуп турду.
Чаның орта чеде бергеш, четтинчипкеш, Чажың суйбап, кады кожа ужуптар дээш, Кажаа, сери кырындыва үне бергеш, Катап-катап өрү шурааш, чадап кагдым.
Адак соонда бүзүрелим бөле чыггаш, Арай боорда бакка-сокка ужуп чоруй, Ол-ла дораан электрилиг шугум орта Одун көзүн кызаңнадыр үзүп алдым.
Кара черже час ойта барып дүшкеш, Карак уштап дээрде сенче көрүп чыда, Аарышкыдан, муңгаралдан човууртапкаш, Ам-на харын оттуп келдим, дүжүм болду…
«Дүжүм-дүр» – деп өөрүшкүлүг боданза-даа, Дүннү өттүр, кургаг черде балык ышкаш, Харамдыгып агаар пактап, удуп чадап, Ханы берге бодалдарга алзып хондум.
Аткан даңның херелинге алыс бодум Адышта дег ам-на харын көстүп келди – Сээң бедик сеткилиңге деңнежир дээш, Черден ырап чадап чоруур салымым боор. |
|
|
|