Персональный сайт

Оожургавайн, чурттап чор мен

Чеди чүзүн челээш тырткан

Черим-чуртум каазын мактап,

Хомудал чок, өөрүшкүлүг,

Хостуг шөлээн чурттап чор мен.

Чемдик тудуу чүвем-даа чок,

Чечектелген чуртталгамны

Четче сөглээр сөстер тыппайн,

Сеткил ханмайн чоруур-дур мен.

Аксым-кежиин, алдын хүннү

Агап-йөрээр уран-мерген

Аялгалар дилеп тыппайн,

Амыр-дыжым билбейн чор мен.

Ада-чуртка, төрээн чонга

Оода-ла чаңгыс катап

Аян тудуп ырлап бээр дээш,

Оожургавайн чурттап чор мен.

1973

Сергей Бакизович ПЮРБЮ

1913 чылдың сентябрь 7-де Улуг-Хемниң (Бээзи кожуун) Эъжимниң Одуруг-Аксынга (?) төрүттүнген. Чогаал ажылын 1930 чылда эгелээн. Тыва чогаалдың үндезилекчилериниң бирээзи. Тыва чогаал шинчилээр эртемниң үндезилекчизи. Шүлүкчү, прозачы, драматург, очулдурукчу. ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. Тыва АССР-ниң улустуң чогаалчызы, Тыва АССР-ниң литературазының болгаш уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, Тыва АССР-ниң Күрүне шаңналының лауреады,. ТАР-ның Чогаалчылар эвилелиниң баштайгы даргазы. Ооң адын Тываның улусчу чогаадылга төвү эдилеп чоруур. «ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери» деп Күрүне номунче ооң ады кирген.Чогаалдары ССРЭ-ниң улустарының, делегей улустарының чээрби хире дылдарынче очулдуртунган. Тыва дылче А. Пушкинниң «Евгений Онегинин», лириказын, В. Шекспирниң «Ромео болгаш Джульеттазын», Л. Толстойнуң «Хаджи-Мурадын», М. Горькийниң «Артамоновтарның ажыл-үүлезин», М. Лермонтовтуң, Н. Некрасовтуң шүлүктерин, Н. Погодинниң, Б. Лавреневтиң шиилерин болгаш өске-даа чогаалдарны очулдурган.

Номнары: Чогаалдар чыындызы: шүлүктер, шүлүглелдер, проза чогаалдары, шиилер (Кызыл, 1973); «Аныяк чогаалчыларга дуза» (Кызыл, 1939), «Кызыл кош» (Кызыл, 1943), «Эртенгиниң ыры» (Кызыл, 1944), «Чарылбазым чалыы назын» (Кызыл, 1970) «Өшпес одум» (Кызыл, 1982), «Когда улетают журавли» (Москва,: Современник, 1973), «Аян тудуп чедип келдим» (Кызыл, 1993) «Шынаппайның чугаазы» (Кызыл, 1960), «Мерген бичиилер болгаш мелегей күчүтеннер», (Кызыл, 1968), «Шылгалда» (Кызыл, 1963) болгаш оон-даа өске. Ниитизи-биле тыва, орус дылдарга чээрби ажыг ному үнген.

1975 чылдың декабрь 27-де мөчээн.

Материалды Николай Шагдыр-оолович Куулар белеткээн

Василий Салчак, ТГШИ-ниң

эртем архивиниң эргелекчизи

ЧҮГҮРҮК УГААН БОЛГАШ САЛЫМ-ЧАЯАН

(Эң баштайгы Тываның улустуң чогаалчызы Сергей Бакизович Пюрбюнуң намдарынга хамаарыштыр)

С.Б. Пюрбюнуң намдары, кол нургулайында, чүгле даштыкы им-демдектери-биле – ооң төрүтүнген чер-чурту, өөренип база ажылдап чораан черлеринге хамаарышкан – каш-ла барымдаалыг медээлер-биле биске билдингир болуп турар. Ооң ук-ызыгууру, аймак-төрели, чаш болгаш элээди чораан чылдары база, чөптүг эвес буруудаттырган ужун, хоругдал адаанга эрттирген үелериниң дугайында дыка эвээш билир бис.

Ынчаарга, кандыг-ла бир поэтиктиг овур-хевирни ала-чайгаар күткүп кээп чораан ооң уян хөңнү кандыг-кандыг муңчулуушкуннарга, хөлзээшкиннерге бүргеткен, сагыш-сеткили саарзыкталып дойлуп чорааны – ооң ол иштики намдарының дугайында база-ла эки билбес бис.

улаштыр номчуур>>>

КҮСКҮ СЕСЕРЛИККЕ

Сеңээ ынчан чечек тудусканым

Сесерликке бо-ла келир-дир мен.

Холуң тудуп, хөглүг чугаалажып,

Кожа кылаштажып чораан дег мен.

Көктүг чайын маңаа көрүштүвүс -

Хөлүгүр күс бөгүн мында дүштү.

Саглагар, чоон, ынак терээвисте

Чаңгыс бүрү менче согаңнап тур.

Чанагаш, куу арга көзүлбестеп,

Чаңгыс бүрү черже сылдырт диди.