Сергей Есенин
(1895-1925 чч.)
Ыт дугайында ыры
Даңгаар эртен аңмаар орта
Тараалыг таар аразынга
Чеди эниин өлешкин ыт
Чергелештир төрүп алган.
Кежээге дээр оолдарын
Кевир чылгап, эргелеткен.
Чыдынының адаанда хар
Шылбыртыңнап эрип чыткан.
Дагаа куштар өрген бажын
Дүннээр дээштиң хонупканда,
Дүндүгүр ээ чеди эниин
Таардыва киир каапкан.
Хөртүк харга ойлуп - дүжүп,
Хөөкүй соондан маңнап орган…
Чиндигир көк хараалча суу
Сирлеңейнип үр - ле чыткан.
Дерлиг быктын чылгай - чылгай
Дедир калгып, илгип ора,
Хата ажыр айны көөрге,
Хаважыы - даа ышкаш болган.
Кылаң дээрже өрү көрүп,
Кыпсынчыды улуй каапкан.
Шөлдер ынды тейлер ажыр
Шөйбегер ай чашты берген.
Дажаан дашты чем деп билгеш,
Дакпыш хөрээ човааны дег,
Чымчак харже ыттың чажы
Сылдыстар бооп чүгүрүшкен.
* * *
Катап дагын чанып келдим,
Хайыралыг, ыржым черим!
Артыы дагдан бүлүртүң шаң
Аккыр холун чая каапты.
Дүндүгүр хүн булуттары
Дүрүжүпкен союп бар чор.
Имиртиңниң кударалы
Ишти - хөңнүм өйүп чору.
Дуганнарның баштарындан
Туяа тайып, черже батты.
Кады ойнап өскен өөрүм,
Кажан шагда душпас боор бис!
Удаажыраан чылдар соондан
Уурук - суурук чоруптуңар.
Чалгын чайган дээрбе ынды
Шаалаан суг - ла биеэ хевээр.
Караңгыда үргүлчү - ле
Каткан өлең кагжырт дээрге,
Эриг бустуг черге тейлеп,
Эрткен өй дээш, чалбарыыр мен.
1918
* * *
Халактавайн, катап кел деп ыглавас мен,
Хамык чүве яблоня чечээ ышкаш, эстип чидер.
Алдынналып оңар өңге бүргедипкеш,
Ам - на черле чалыы шаамче ээлбес мен.
Хөгжең соокка алзывыткан чүрек, сен ам
Хөрлүг кылдыр дыңзыг согар харыың - даа чок.
Хөлбеңчиңнээн хадыңнарның чурту база
Кызыл - даван тояап кел деп кыйгырбас-даа.
Орук дүлгээ! Сен - даа база ында - хаая
Хөрлээ одуң чүшкүргүлээр болу бердиң.
О, чашканналдыр төтчегленген сергелеңим,
Хөглүг караам, үерленген ишти - хөңнүм.
Шулу бодум хаая күзээр апарган мен,
Чуртталгам сен? азы дүжүм болдуң бе, аан?
Кызыл туяа хереп орда, часкы эртен
Кызыл аъттыг улдап эрткен ышкаш дег мен.
Шупту бистер, черде төдү мөңге эвес,
Хүлер бүрү кленнардан саарлып туру…
Хүнү келип, чечээ кадып, өлүр чүве,
Шуут - ла кезээ орууң чаагай болуп - ла көр.
1921
Авамдан чагаа
Чүнү канчаар,
Чүнү кылыр кижи боор мен,
Ам бөгүн
Аңаа чүү деп харыылаар мен?
Чанымда
Арзагар стол кырында бо
Авам бижээн
Чага - сөзү чыдып туру.
Күжүр менче мынчаар бижээн:
«Күзезиңзе,
Күзүн бисти эрги, оглум.
Аваң меңээ
Аржыыл болза, ажырбас ийин.
Ачаңга сен
Чүвүрден - не садып эккел,
Аалывыста
Чүвүс - даа чок, чединмес бис.
Шүлүкчү деп
Чүдек - бужар алдар - адың
Чүүлдүгзүнмес,
Сүртеп коргар чүвем ол - дур.
Анай-чаштан
Андазындан халбактанып,
Ажык шөлге чораан болза,
Аайлыг - ла турбас ийикпе.
Чөнүп кырааш,
Чөгенчиг - ле апардым ийин.
Кай - даа барбайн,
Кады кожа турарың кай,
Ужурунда
Келинниг - даа чорбас мен бе,
Кежээлерде
Урууң чайгап орбас мен бе.
Уругларың
Уттуп каапкан кижи - дир сен.
Өөң ишти – кадайыңны
Өске кижээ алзывыткаш,
Өг - бүле, өңнүк - өөр чок,
Турум чурттаан
Өргээң - даа чок, араганың
Тулаазынче дүлнү бердиң.
Ынак оглум,
Канчап бардың?
Каржы чаң чок, томаанныг оол
Ынайыңдан өзүп ордуң.
Александр Есенин дег
Аас - кежиктиг кижи чок деп
Амыраан чон хөөреп чорду.
Идегеливис
Чогуп бүтпейн өжүп калды,
Ишти - хөңнүм
Човулаңны эдилеп чор,
Ачаң сени
Шүлүктер дээш акшаны - даа
Аажок хөйнү
Алыр боор деп,
Чүден артык кордап чорду.
Чежени - даа холга алгаш,
Черле аалче чорутпас сен,
Ынчангаштың муңгаранчыг
Ыы - сыылыг сөстер үнер,
Сени көргеш,
Сеткип билген чүвем бо - дур:
Шүлүктер дээш,
Шүлүкчүлер акша албас.
Шүлүкчү деп
Чүдек - бужар алдар-адың
Чүүлдүгзүнмес,
Сүртеп - коргар чүвем ол - дур.
Анай чаштан
Андазыдан халбактанып,
Ажык шөлге чораан болза,
Аайлыг - ла турбас ийикпе.
Ам дээрге, муңгаранчыг
Ажаанзырал хөме алган,
Амыдырал дүмбей дүн - не.
Аът - хөл чок, хаван чадаг.
Аалыңга маа турарың кай,
Аңгы болур чадавас ийик.
Сен дег баштыг кижи болза,
Черле ынчаш саадал чокка
Можукүүском даргазы - даа
Болу берген турбас ийикпе.
Ындыг турган чүве болза,
Ылап сегий бербес бис бе.
Ындыг - мындыг чүвелер деп,
Ялаладып чорбас ийик бис.
Сен - даа база шагзырал чок,
Сергек - омак турбас сен бе.
Аваң мен - даа кадайыңны
Аргыттын деп албадаай мен.
А сен, оглум, кырган бисти
Ажаап - тежээп орбас сен бе».
…………………………………
Сагыш - сеткил куюмнаткан
Чагааны мен дүре соптум.
Эчис оруум таан муңгаш,
Эртер чирии чогу ол бе?
Чүнү бодап чоруурумну
Чүгле соонда төөгүп берейн.
Харыы чагаа бижииримде,
Харын ынчан сөглээй мен аан…
1924
