Монгуш Борахович Кенин-Лопсан

1925 чылдың апрель 10-да Чөөн-Хемчиктиң Хөндергей сумузунда Чаш-Тал деп черге төрүттүнген. Чогаал ажылын 1940 чылдар үезинде эгелээн. Шүлүкчү, прозачы, очулдурукчу. Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. Тываның улустуң чогаалчызы, Тыва Республиканың Президентизиниң С.А. Сарыг-оол аттыг чогаал шаңналының лауреады. Россия Федерациязының болгаш Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы. Төөгү эртемнериниң доктору, Нью-Йорктуң Эртемнер Академиязының чиңгине кежигүнү, «Хамнаашкынның дириг эртинези» деп аттың эдилекчизи.  Ооң адын «ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери» деп Күрүне номунче киирген. Чогаалдары ССРЭ-ниң болгаш делегей улустарының дылдарынче очулдуртунган. Тыва дылче А. Пушкинниң, М. Лермонтовтуң, Н. Некрасовтуң, Т. Шевченконуң, В. Маяковскийниң, С. Есенинниң, А. Твардовскийниң, С. Щипачевтуң, А. Прокофьевтиң болгаш өскелерниң-даа шүлүктерин, шүлүглелдерин очулдурган. Тыва улустуң бурунгу культуразынга, ужурлар, чаңчылдарынга, ооң иштинде тыва хамнаашкынга хамаарышкан, тыва, орус, даштыкы дылдарда үнген хөй номнарның, эртем ажылдарының, чүүлдерниң автору.

         Номнары. 2 томнуг чогаалдар чыындызы (Кызыл, 1975), Чогаалдар чыындызы (Кызыл, 1993); «Улуг орук» (Кызыл, 1956), «Октябрьның оглу-дур мен» (Кызыл, 1959), «Бичии башкы» (Кызыл, 1963), «Чалгыным» (Кызыл, 1967), «Танаа-Херел» (Кызыл, 1986), «Голоса» (Кызыл, 1984), «Следы» (Москва, «Современник», 1989), «Төлге» (Кызыл, 2003); «Улуг-Хемниң шапкыны» (Кызыл, 1965), «Херээженниң чоргааралы» (Кызыл, 1971), «Дээрниң көрүнчүү» (Кызыл, 1974), «Тениң самы» (Кызыл, 1976), «Хайыралыг Калчан-Шилги» (Кызыл, 1978), «Чылгычының өө» (Кызыл, 1980), «Кырган-авай өпей ыры» (Кызыл, 1984), «Калдарак» (Москва, «Дет. лит.», 1985), «Настигающий птицу» (Москва, Дет. лит., 1985), «Азаның бичези кончуг» (Кызыл, 1989), «Тувинка» (Москва, «Советский Писатель», 1990), «Алдын чүрек» (Кызыл, 1992), «Тыва чоннуң бурунгу ужурлары» (Кызыл, «Новости Тувы, 1995»), «Тыва чаңчыл» (Москва, «Тройка». 1999), «Читкен уруг» (Кызыл, 2000) болгаш өске-даа.  <<<мурнунда арынче